Έτσι ο Μ. Βασίλειος το 371, όταν ο Γρηγόριος μπαίνει στα σαράντα της ηλικίας του, τον καλεί, και χωρίς εκείνος να θέλει, του αναθέτει την Επισκοπή Νύσσης. Η Νύσσα μια ασήμαντη κωμόπολης, δέχεται τον μεγαλύτερο θησαυρό της Εκκλησίας Γρηγόριο, ο οποίος αρχίζει το ποιμαντικό έργο υπέρ της σωτηρίας του ποιμνίου, μ' όλη του την ψυχή.

Ο Γρηγόριος φύσης θεωρητική, ποιητική, ευαίσθητη με ευγένεια αμέτρητη αφοσιώνεται στη μόνωση, τη νηστεία, την προσευχή. Εν τούτοις αποβαίνει μαχαίρι κοφτερό κατά της αιρέσεως των Αρειανών, γι' αυτό κι' αυτοί δεν παύουν να καιροφυλακτούν, ώστε να τον φονεύσουν.

Μια μέρα ενώ πηγαίνει στο ναό των αγίων Αποστόλων για να λειτουργήσει, πέφτει επάνω του ένα πλήθος μανιασμένων Αρειανών κληρικών με επί κεφαλής τον Αρειανό Επίσκοπο Φαντίνο. Τον αρπάζουν, τον σύρουν όπως είναι με τα Άμφια έξω του ναού, τον γυμνώνουν κι' αρχίζουν με ρόπαλα, με ξύλα και με πέτρες να τον χτυπούν άγρια. Ο Ορθόδοξος χριστιανικός Λαός της Νύσσης, που είναι μόνο είκοσι άτομα, κατορθώνει να τον σώσει και τον μεταφέρουν σ' ένα σπίτι μακριά απ' τη Νύσσα και τον κρύβουν για πολύ καιρό. Ο διάκονός του όμως θανατώνεται.

Οι Αρειανοί τότε, μη βρίσκοντας τον Γρηγόριο για να τον θανατώσουν, λαβαίνουν μια άλλη απόφαση. Να τον διώξουν νομίμως και νομίμως να βάλουν στη θέση του Αρειανό Επίσκοπο.

Έτσι στέλνουν μια καταγγελία στον Αρειανό αυτοκράτορα, του Βυζαντίου Ουάλη, τον πρώτο εχθρό του Βασιλείου και ζητούν να δικασθεί ο Γρηγόριος για δυο σοβαρά του Εκκλησιαστικά εγκλήματα, όπως συκοφαντικά λέγουν. Το ένα ότι χειροτονήθηκε αντικανονικά από τον Βασίλειο που δεν ανήκει και αυτός στην Κρατούσα εκκλησία των Αρειανών, το άλλο ότι ο Γρηγόριος έκλεψε δήθεν χρήματα της Εκκλησίας των είκοσι πιστών.

Την μήνυση αυτή καταθέτουν οι Αρειανοί προς τον Διοικητή του Πόντου Δημοσθένη. Την καταθέτει δε σαν εκπρόσωπος κάποιος Αρειανός Φιλοχάρης στο όνομα.

Ο διοικητής του Πόντου Δημοσθένης, που εξουσιάζει ολόκληρη την Καππαδοκία, τη Γαλατία, τη Λυκαονία, τον Πολεμωνιακό Πόντο και την Αρμενία, μόλις παίρνει την αναφορά γίνεται θηρίο. Ετοιμάζεται δε να καλέσει τον Γρηγόριο σε δίκη, παρουσία του Λαού.

Ο Μ. Βασίλειος μαθαίνοντας αυτά τα φοβερά νέα, γράφει, ανωφελώς, ένα γράμμα προς τον διοικητή εξηγώντας του πως όλα αυτά είναι συκοφαντίες.

Το 376 η Σύνοδος των Αρειανών με αρχηγό τον Άνθιμο των Τυάννων συνέρχεται στα Τύαννα, αναθεματίζει, αφορίζει και καθαιρεί συγχρόνως τον Γρηγόριο. Τον χρόνο αυτό πεθαίνουν τ' αδέλφια του Μ. Βασίλειος και Μακρίνα.

Τώρα ο Γρηγόριος σαν περιπλανώμενος, κρύβεται από σπίτι σε σπίτι, από χωριό σε χωριό κι' από τόπο σε τόπο, για να γλυτώσει απ' τη μανία των Αρειανών που τον αναζητούν. Κρυμμένος όπως είναι, γράφει τα σπουδαιότερα Θεολογικά έπη του, τα οποία αφήνει ως κληρονομιά στην Εκκλησία.

Έπειτα από δύο χρόνια ο Ουάλης Αρειανός αυτοκράτορας πεθαίνει και οι Ορθόδοξοι επανευρίσκουν την ησυχία τους.

Ο αγιώτατος πατέρας της Εκκλησίας Γρηγόριος επανέρχεται στην επισκοπή της Νύσσης θριαμβευτικά.

Μετά από ένα χρόνο της επιστροφής του συγκροτείται στην Αντιόχεια του Ταύρου μια Τοπική Σύνοδος εναντίον του χιλιαστού Απολλιναρίου, που η βλασφημία του είναι κατά της Θεότητος του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού. Στην τοπική αυτή αγία Σύνοδο, διαπρέπει ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης, κατατροπώνοντας την Αίρεση του Απολλιναρίου, μη μπορώντας εκείνος να αντικρούσει αυτόν.

Αυτή η Σύνοδος αναθέτει επίσης στον άγιο Γρηγόριο Νύσσης την αποστολή προς επίσκεψη της Εκκλησίας της Βαβυλώνος και με την ευκαιρία αυτή ο ιερώτατος επισκέπτεται και τους αγίους Τόπους.

Ο Γρηγόριος Νύσσης παρευρίσκεται στη Β' Οικουμενική Σύνοδο, όπου καταδικάζεται για δευτέρα φορά ο Αρειανισμός, αναθεματίζεται δε Μακεδόνιος ο πνευματομάχος. Τόση είναι η σοφία και η χάρις που ο Κύριος του έχει χαρίσει, ώστε οι άγιοι Πατέρες της Β' Οικουμενικής Συνόδου προσφωνούν αυτόν με το «Πατήρ Πατέρων και Νυσαέων Φωστήρ». Αυτοκράτορας δε Θεοδόσιος ο Μέγας, ονομάζει αυτόν ενώπιον πάντων «στύλον της Ορθοδόξου Εκκλησίας».

Εκείνο όμως που αναδεικνύει Μέγα στοχαστή και βαθύ φιλόσοφο της πίστεως, τον Γρηγόριο Νύσσης, είναι το έργο που αυτός συνέγραψε μέσα στο κελί της αδελφής του Μακρίνας. Το έργο αυτό επιγράφεται, «Περί Ψυχής και Αναστάσεως».

Η Έβδομη Οικουμενική Αγία Σύνοδος των 360 Θεοφόρων Πατέρων το 389 μ.Χ., αναφέρει τον άγιος Γρηγόριο ως «πατήρ πατέρων παρά πάντων ονομαζόμενον».

Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης εκοιμήθη σε ηλικία 65 ετών ημέρα Πέμπτη, της 10ης Ιανουαρίου του έτους 396.

Λιγότερα